مایعات زیاد بنوشیم

این عادت خوب باعث افزایش تولید و دفع ادرار می‌شود و در نتیجه از شکل‌گیری هسته‌های کلسیمی یا اسید اوریکی در ادرار که در واقع پایه اصلی تشکیل سنگ کلیه هستند، جلوگیری می‌کند.

شاید فکر کنیم که تعریق زیاد مثلا رفتن به سونای خشک برای سلامت ما از همه نظر خوب است. ممکن است سونا مزایایی داشته باشد اما تعریق زیاد و ننوشیدن مایعات، باعث غلیظ شدن ادرار می‌گردد. افزایش غلظت ادرار شانس رسوب مواد مختلف را در ادرار افزایش می‌دهد و به طور کلی، احتمال ایجاد سنگ کلیه را زیاد می‌کند.

بنابراین باید زیاد آب بنوشیم. به خصوص در هنگام ورزش، در هوای گرم و به طور کلی هر وقت تعریق زیاد است باید بیشتر مایعات مصرف نماییم. نوشابه و آبمیوه در تامین آب بدن به اندازه آب موثر نیستند و بهتر است نوشابه و آبمیوه زیاد ننوشیم.

آیا یک رژیم غذایی خاص باعث پیشگیری از سنگ کلیه می شود؟

گاهی با رعایت رژیم غذایی مناسب می‌توان از ایجاد بعضی از انواع سنگ کلیه پیشگیری کرد اما این گونه نیست که یک رژیم غذایی واحد برای پیشگیری از همه انواع سنگ کلیه مفید باشد. برخی افراد فکر می‌کنند همه سنگ‌های کلیه از یک جنس هستند اما این طور نیست.

در این نوشتار به بررسی رژیم‌های غذایی موثر در پیشگیری از بروز انواع سنگ کلیه می‌پردازیم.

پیشگیری از سنگ کلیه از جنس اگزالات کلسیم

خوب است بدانیم شایع‌ترین نوع سنگ کلیه در بین مردم از جنس اگزالات کلسیم است.

اگزالات به طور طبیعی در بسیاری از خوردنی‌ها وجود دارد. میوه‌ها، سبزیجات، مغزیات و تخمه‌ها، غلات، حبوبات، حتی شکلات و چای حاوی اگزالات هستند. بادام زمینی، ریواس، اسفناج و چغندر نمونه‌هایی از مواد غذایی هستند که مقادیر زیادی اگزالات دارند.

اگزالات نخوریم یا با کلسیم بخوریم

کسانی که دچار سنگ کلیوی از جنس اگزالات کلسیم بوده‌اند، بهتر است برای پیشگیری از تولید دوباره سنگ کلیه، مصرف مواد غذایی و نوشیدنی حاوی اگزالات را محدود کنند یا آنها را با غذاهای سرشار از کلسیم بخورند.

خوردن و آشامیدن همزمان مواد غذایی سرشار از کلسیم مانند شیر، پنیر، ماست و بستنی همراه با غذاهای دارای اگزالات به صورت یک وعده غذایی در پیشگیری از سنگ کلیه مفید است. چگونه؟

کلسیم موجود در وعده غذایی، داخل معده و روده با اگزالات موجود در غذا یا نوشیدنی‌ها ترکیب می‌شود و این ترکیب به بدن جدب نمی‌گردد. در نتیجه دیگر اگزالات نمی تواند جذب بدن شود؛ پس به کلیه نمی رسد که بتواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود.

کلسیم بخوریم

گفتیم جنس این نوع سنگ کلیه از اگزالات کلسیم است. شاید این سوءتفاهم به‌وجود بیاید که نباید کلسیم خورد؛ در صورتی که این برداشت اشتباه است. رژیم غذایی دارای کلسیم کم، برعکس، باعث افزایش احتمال ایجاد سنگ کلیه می‌شود؛ بنابراین مصرف مواد غذایی سرشار از کلسیم را نباید محدود کنیم.

کلسیم رژیم غذایی را کم نکنیم و حتی خودمان راعادت بدهیم که بیشتر غذاهای پر از کلسیم میل کنیم تا بدین ترتیب از رسیدن اگزالات به کلیه و تولید سنگ کلیه پیشگیری شود. میزان مصرف کلسیم برای پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه باید بین 1000 تا 1200 میلی‌گرم در روز باشد. به عبارت دیگر حتما همراه با هر وعده غذا یک محصول لبنی مانند یک لیوان شیر، یک پیاله ماست یا مقداری پنیر میل کنیم.

سدیم (یا نمک) کمتر بخوریم

سدیم و کلسیم از یک مکانیسم برای دفع شدن در ادرار استفاده می‌کنند. وقتی سدیم زیاد مصرف کنیم، برای ورود آن به ادرار مقدار بیشتری کلسیم همزمان به ادرار وارد می‌شود. افزایش غلظت کلسیم در ادرار شانس بروز سنگ کلیه از جنس اگزالات کلسیم را بیشتر می‌کند. اگر نمک کمتر مصرف کنیم، سدیم کمتری از ادرار دفع می‌شود و در نتیجه کلسیم کمتری همراه آن، وارد ادرار می‌شود.

به جز نمکی که از راه نمکدان به غذا وارد می‌شود باید مراقب راه‌های پنهان مصرف سدیم زیادی باشیم. تقریبا همه غذاهای آماده و نیمه‌آماده صنایع غذایی و رستوران‌ها سدیم بالا دارند و بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه در مصرف آنها زیاده‌روی نکنیم.

با انتخاب غذاهای تازه و کم نمک می‌توانیم میزان دفع کلسیم و غلظت آن در ادرار و شانس ایجاد سنگ کلیه را کم کنیم و از طرف دیگر، به کنترل بهتر فشار خون خود هم کمک نماییم.

پیشگیری از سنگ کلیه از جنس اسید اوریک

سنگ کلیه از جنس اسید اوریک دومین نوع شایع سنگ کلیه به شمار می‌رود. ابتدا ببینیم اسید اوریک از کجا می‌آید؟

اسید اوریک در بدن و از سوخت و ساز ماده ای به نام پورین تولید می شود. گوشت قرمز، امعاء و احشاء حیوانی مانند جگر و برخی غذاهای دریایی مانند ساردین دارای مقادیر زیادی پورین هستند. هر چه در غذای ما پورین بیشتری موجود باشد اسید اوریک بیشتری در بدن ما تولید می‌شود و این اسید اوریک اضافی راهی بجز ادرار برای خروج از بدن ندارد. هر چه اسید اوریک بیشتری وارد ادرار شود، محیط ادرار اسیدی تر می شود و خوب است بدانیم در محیط اسیدی احتمال تشکیل سنگ کلیه بسیار بیشتر است.

با کاهش مصرف مواد غذایی سرشار از پورین می توانیم احتمال ایجاد سنگ کلیه از جنس اسید اوریک را به شدت کاهش دهیم. غذاهای زیر پورین بسیار زیادی دارند:

• ·         گوشت قرمز مانند گوشت گوساله و گوسفند
• ·         انواع امعاء و احشاء حیوانی مانند کله پاچه، دل، جگر و قلوه
• ·         نوشیدنی های الکلی و آبجو
• ·         ساردین
• ·         صدف
• ·         ماهی کولی

کسانی که سابقه سنگ کلیوی از جنس اسید اوریک دارند باید از سبزیجات و میوه‌های تازه بیشتر استفاده کنند، غلات کامل (دارای سبوس) بخورند و محصولات لبنی کم‌چرب میل نمایند. این افراد باید از صرف نوشیدنی‌ها و غذاهای دارای شکر و قند زیاد خودداری کنند. الکل، میزان اسید اوریک خون را بالا می برد و مصرف زیاد آن شانس تولید سنگ کلیوی از جنس اسید اوریک را زیاد می‌کند. 

اصل مهم در پیشگیری از بروز سنگ کلیه از جنس اسید اوریک کاهش مصرف پروتئین با منشا حیوانی و روی آوردن به غذاهای گیاهی و سبزیجات تازه است. این کار با کاهش تولید اسید اوریک در بدن و جلوگیری از اسیدی بودن محیط ادرار سهم مهمی در پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیوی از جنس اسید اوریک ایفا می نماید.