1399/7/19

با بیماری‌های تیرویید آشنا شویم

توسط : alif

شاید همه ما عبارت‌های پرکاری تیرویید یا کم‌کاری تیرویید را شنیده باشیم. با هم در این نوشتار اطلاعات بیشتری درباره تیرویید و بیماری‌های آن به دست می‌آوریم.

تیرویید چیست؟

تیرویید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن و اطراف نای (لوله انتقال هوا از گلو به ریه) قرار دارد. قسمت‌های عمده تیرویید در راست و چپ نای قرار دارند و بخش باریکی، تیرویید راست و چپ را به هم وصل می‌کند.

تیرویید ماده‌ای را تولید و به داخل خون ترشح می‌کند که هورمون تیرویید نام دارد. هورمون تیرویید بسیاری از کارکردهای حیاتی بدن را تنظیم و کنترل می‌کند. به همین دلیل وقتی غده تیرویید تولید هورمون را به مقدار طبیعی انجام نمی‌دهد، بدن دچار مشکلات متعدد و گاه شدید می‌شود.

وقتی غده تیرویید به مقدار بیش از حد طبیعی، هورمون تیرویید می‌سازد و در خون آزاد می‌سازد، به این حالت پرکاری تیرویید یا هیپرتیروییدی گفته می‌شود. اگر میزان تولید هورمون تیرویید از حد طبیعی کمتر باشد، به کم‌کاری تیرویید یا هیپوتیروییدی معروف است.

تیرویید چکار می‌کند؟

تیرویید با تولید هورمون تیرویید (به نام کلی تیروکسین) سوخت و ساز بدن را کنترل می نماید. سوخت و ساز یعنی همین روندی که غذای خورده شده به انرژی تبدیل می‌شود و انرژی همه سلول‌های بدن را تامین می‌کند. شاید بتوان سوخت و ساز را به منبع تغذیه بدن تشبیه کرد.

هورمون تیرویید دو نوع دارد:

· T3 که دارای سه اتم ید و
· T4 که دارای چهار اتم ید است.

در آزمایش خون، این دو هورمون برای سنجش کارکرد تیرویید اندازه‌گیری می‌شوند. همان طور که می بینید سطح مناسب عنصر ید در خون برای تولید میزان مناسب هورمون‌های تیرویید بسیار ضروری است.

میزان تولید هورمون تیرویید تحت نظارت غده‌ای در زیر مغز است که هیپوفیز نام دارد. غده هیپوفیز با تولید ماده‌ای به نام TSH باعث تحریک تولید هورمون های تیرویید می‌شود. به همین دلیل در تست تیرویید میزان TSH هم اندازه‌گیری می‌گردد.

علائم پرکاری تیرویید

اگر غده تیرویید بیشتر از حد طبیعی، هورمون آزاد کند، برخی از علائم زیر ممکن است ظاهر شود:

· نگرانی، پرخاشگری و عصبی بودن
· اختلال در خواب
· لاغری بدون دلیل یا بدون رژیم
· بزرگ شدن بیش از حد غده تیرویید (گواتر)
· کم شدن قدرت عضلات و لرزش دست
· بی نظمی دوره‌های پریود زنان یا قطع آن به طور کلی
· حساسیت بیش از حد نسبت به گرما
· مشکلات بینایی یا التهاب چشم

علائم کم کاری تیرویید

تولید هورمون تیرویید به میزان کمتر از حد طبیعی شاید برخی از علائم زیر را به وجود آورد:

· احساس خستگی غیرعادی
· افزایش وزن و چاقی
· فراموش کردن امور و اختلال حافظه
· پریودهای نزدیک به هم و با شدت زیاد در دختران و زنان
· خشک و زبر شدن موها
· عمیق و خشن شدن صدا
· عدم تحمل نسبت به هوای سرد

آشنایی با بیماری‌های تیرویید

اکنون که پرکاری تیرویید و کم‌کاری تیرویید و علائم آنها را به‌خوبی متوجه شدیم خوب است با برخی از بیماری‌های این غده کوچک که باعث اختلال در تولید هورمون تیرویید می‌گردد، آشنا شویم.

بیماری‌های زیر باعث کم‌کاری تیرویید می‌شوند:

· تیروییدیت: یا التهاب بافت غده تیرویید که با تورم این ناحیه همراه است و باعث کاهش تولید هورمون تیرویید می‌شود
· تیروییدیت هاشیماتو: یک بیماری خودایمنی است یعنی دستگاه ایمنی بدن به خطا علیه سلول‌های تیرویید واکنش نشان می‌دهد و به آنها آسیب می‌زند. با وجود این، در بیماری هاشیماتو دردی احساس نمی شود. این بیماری به طور معمول ارثی است و سابقه مثبت برای این بیماری نزد والدین یا سایر اقوام وجود دارد.
· تیروییدیت پس از بارداری: این مشکل برای 5 تا 9 درصد از زنان پس از اتمام حاملگی به وجود می‌آید. این وضعیت در بیشتر موارد موقت و گذراست.
· کمبود ید در برنامه غذایی: میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دچار کمبود ید هستند. برای تولید هورمون، باید ید به اندازه کافی در دسترس تیرویید قرار گیرد.
· عدم کارکرد کافی غده تیرویید: برخی افراد (در حدود یک نفر در هر 4000 نفر) از همان بدو تولد، تیروییدشان به خوبی کار نمی کند. اگر این کم‌کاری تیرویید در نوزادی تشخیص داده نشود، رشد ذهنی و جسمی کودک با اختلال روبه‌رو می‌شود. به همین دلیل همه نوزادان پس از تولد و پیش از ترک بیمارستان مورد آزمایش تیرویید قرار می‌گیرند.
هم اکنون به بیماری‌هایی خواهیم پرداخت که باعث پرکاری تیرویید می‌شوند:
· بیماری گریوز: در این بیماری علاوه بر بزرگ شدن غده تیرویید (گواتر)، هورمون تیرویید بیشتر از حد طبیعی تولید می‌شود.
· ندول تیرویید: یکی از دلایل پرکاری تیرویید وجود توده‌های فعال در تیرویید است که بیش از حد هورمون تولید می‌کنند. گاهی اوقات فقط یک ندول فعال تیرویید وجود دارد اما گاهی هم چندین ندول فعال در تیرویید به وجود می‌آیند.
· تیروییدیت: این بیماری ممکن است با درد همراه باشد اما گاهی هم بدون درد است. در این بیماری هورمون‌های ذخیره شده در تیرویید همه آزاد می‌شوند و برای چند هفته تا چند ماه باعث پرکاری تیرویید می‌شوند.
· مصرف زیاد ید: اگر میزان مصرف ید زیاد باشد ممکن است تیرویید بیش از حد نیاز، هورمون ترشح کند و باعث پرکاری تیرویید شود. مصرف برخی داروهای قلبی (مانند داروی رفع بی نظمی در تپش قلب به نام آمیودارون) یا شربت‌های ضدسرفه باعث افزایش سطح ید در خون و در نهایت تولید بیش از حد هورمون های تیرویید می شوند.

آیا کسانی که دیابت دارند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های تیرویید هستند؟

پاسخ این پرسش مثبت است. کسانی که مبتلا به دیابت هستند بیشتر از سایر افراد که دیابت ندارند در معرض ابتلا به بیماری‌های تیرویید قرار دارند. به خصوص دیابت نوع یک (وابسته به انسولین) در بیشتر موارد حاصل یک بیماری خودایمنی است و این بیماری می‌تواند غده تیرویید را هم درگیر کند.

در دیابت نوع دو احتمال این همراهی با بیماری تیرویید کمتر است.

آیا مشکلات تیرویید باعث ریزش مو می‌شوند؟

ریزش مو ممکن است یکی از علائم مشکلات تیرویید باشد به خصوص ریختن بیشتر موی سر با کم‌کاری تیرویید همراهی دارد. اگر شما هم به طور ناگهانی با ریزش موی شدید رو به رو شده‌اید بهتر است برای معاینه و آزمایش تیرویید به پزشک مراجعه کنید.

آیا مشکلات تیرویید باعث تشنج می‌شوند؟

به طور معمول مشکلات تیرویید باعث تشنج نمی‌شوند اما اگر کسی دچار کم کاری شدید تیرویید باشد که تشخیص داده نشده و درمان دریافت نکرده، ممکن است با سدیم پایین خون و به دنبال آن، تشنج توام شود.