یکی از منابع اصلی درآمد کشور ما ایران، صنعت پتروشیمی است. صادرات نفت به کشورهای مختلف جهان درآمد قابل‌توجهی برای کشور ما دارد. با توجه به اهمیت صنعت پتروشیمی برای ایران و جهان، در این مقاله می‌خواهیم به معرفی صنعت پتروشیمی و تاریخچه آن در ایران و جهان بپردازیم. اگر شما هم به این صنعت علاقه دارید، در ادامه مطلب با ما همراه باشید. 

معرفی صنعت پتروشیمی در جهان

درست است که در طول حیات بشر، مواد شیمیایی مختلف و زیادی ساخته شده؛ اما تولد صنعت شیمیایی با انقلاب صنعتی هم‌زمان است. اسید سولفوریک یکی از اولین مواد شیمیایی بود که به وسیله فرآیندهای صنعتی در مقادیر زیاد تولید شد. در واقع، در سال ۱۷۳۶ میلادی برای بار اول مقادیر بسیار زیادی از اسید سولفوریک تولید شد. 

در سال ۱۷۴۹ میلادی اولین کارخانه اسید سولفوریک توسط جان روبوک و ساموئل گاربت در اسکاتلند تأسیس شد. 

حدود ۴۵۰۰ سال پیش، تمدن‌های باستانی مانند سومری‌ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها در بین‌النهرین از دریچه قیر استفاده نموده و برخی مواد نفتی را از آن استخراج می‌کردند. همچنین از قیر برا غیرقابل نفوذ ساختن کشتی‌ها استفاده می‌کردند. 

در اواسط قرن نوزدهم، تکنولوژی حفاری‌کردن پدیدار شد و پیشرفت قابل توجهی داشت. همچنین در اواخر قرن نوزدهم تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت و استفاده از آن در موارد غیرسوختی به میان آمد. صنعت پتروشیمی به قدری پیشرفت کرد که این روزها به بخش زیادی از احتیاجات عمومی جامعه با استفاده از این صنعت پاسخ داده می‌شود. 

بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد شیمیایی در جهان، اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شوند. تا سال ۲۰۱۸ حدود ۱۵ درصد تولید اقتصادی کشور آمریکا را صنایع شیمیایی تشکیل می‌داد. از همان زمان پیدایش مواد شیمیایی، کشورها توجه خاصی به این صنعت داشته‌اند که موجب شده به عنوان سومین صنعت بزرگ جهان پس از صنعت غذایی و خودروسازی محسوب شود. می‌توان گفت که حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار در صنعت پتروشیمی در جهان سرمایه‌گذاری شده است که این عدد نشان‌دهنده اهمیت و ارزش این صنعت است. 

در سال ۱۳۳۸ شمسی، با تأسیس بنگاه شیمیایی و شروع عملیات احداث کارخانه کود شیمیایی، صنعت پتروشیمی در ایران متولد شد. در سال ۱۳۴۳ شرکت ملی صنایع پتروشیمی جهت توسعه این صنعتشروع به کار کرد. این شرکت تأسیس شد تا مشتقات نفتی، فرآورده‌های پتروشیمی و شیمیایی از نفت و سایر مواد خام هم‌چون مواد آلی و معدنی تولید شود. گفتنی است که بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۶۵، مجتمع‌های پتروشیمی متعددی مانند فارابی (ایران نیپون)، کربن اهواز (ایران)، پازارگاد، رازی (شاهپور)، خارک و ... تأسیس شدند تا نیازهای داخلی به مواد شیمیایی و پتروشیمی را تأمین کنند. 

صنایع شیمیایی در ایران با دوره رکود هم مواجه شده است. با شروع جنگ تحمیلی، این صنعت دچار رکود شد و تأسیس مجتمع بندر امام متوقف شد. پس از اتمام جنگ تحمیلی، بازسازی مجتمع‌های آسیب‌دیده و شروع مجدد تأسیس مجتمع بندر امام آغاز گشت و این صنعت دوباره با رشد و گسترش همراه شد. 

یکی از مراحل توسعه این صنعت در برنامه توسعه ۵ ساله دوم، خصوصی‌سازی و سوددهی در سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ بود. در همین سال‌ها تولید سالانه محصولات شیمیایی و پتروشیمی از ۴.۲ به ۱۱ میلیون تن در سال افزایش یافت.

برنامه توسعه ۵ساله سوم با شروع جهش و تثبیت صنعت پتروشیمی در ایران همراه بود. این برنامه توسعه اهداف افزایش صادرات و ارتقاء صنعت، تحقیق و توسعه و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود و گسترش خصوصی‌سازی به منظور دستیابی به فروش ۲۰ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی تا پایان برنامه پنجم توسعه را دنبال می‌کرد. 

با وجود برنامه‌های بسیاری که برای دستیابی به این اهداف، اجرایی شدند؛ به میان آمدن تحریم‌ها از اواسط دهه ۱۳۸۰، توسعه صنایع شیمیایی را با چالش‌های جدی مواجه کرد. با این وجود، عواملی مانند دسترسی به خوراک کافی، منابع آب و ... باعث شد تا همچنان صنعت پتروشیمی ایران به رشد خود ادامه دهد؛ هرچند با سرعت بسیار کمتر نسبت به گذشته!

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم با معرفی صنعت پتروشیمی، شما را با تاریخچه صنایع شیمیایی در ایران و جهان آشنا کنیم و به شما بگوییم که این صنعت تا چه اندازه برای همه کشورهای جهان اهمیت دارد. از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید، از شما متشکریم. امیدواریم این مقاله برایتان مفید بوده باشد و اطلاعات مورد نیازتان را به دست آورده باشید.