صادرات پتروشیمی‌ها در زمان تحریم با کدام کشورهاست و چه محصولاتی صادر می‌شوند؟

پتروشیمی ایران، در دوران تحریم‌ها،‌ یکی از مهم‌ترین منابع تامین درآمد ارزی در کشور بوده است. ایران بعد از عربستان، دومین تولیدکننده پتروشیمی در خاورمیانه محسوب می‌شود. با توجه به تحریم‌هایی که ایران با آن دست به گریبان است، با وجود تمامی پتانسیل‌های موجود، متاسفانه پتروشیمی‌های ایران در میان ۱۰ شرکت پتروشیمی بزرگ خاورمیانه نقشی اندک دارند.

اما با وجود تمامی سدها و مشکلات فراوان، ایران توانسته با دور زدن تحریم‌ها، محصولات پتروشیمی خود را به بعضی کشورهای دنیا صادر کند.

موانع موجود برای صادرات محصولات پتروشیمی ایران در دوره تحریم

تحریم، مانع بزرگ پتروشیمی‌های ایران در دنیاست. با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در ایران، و با دارا بودن ظرفیت بزرگ تولید محصولات پتروشیمی در کشورمان، باز هم تحریم، ما را از کشورهای عربستان، قطر و امارات عقب انداخته است. تحریم و نوسانات ارز از یک سو، و فرسوده بودن تجهیزات و سیستم‌های تولید از سوی دیگر، مسیر پتروشیمی‌های ایران را در رقابت شرکت‌ها در بازارهای جهانی، دشوار کرده است.

با این‌حال، پتروشیمی‌های ایران با به‌کار گیری راه‌هایی مانند عوض کردن نام کشتی‌ها، یا استفاده از شرکت‌های واسطه، توانسته‌اند محصولات خود را به چندین کشور در دنیا صادر کند و پرچم صادرات را بالا نگه دارند.

نکته مهم این است که به دلیل همان تحریم‌ها، و به‌کارگیری راه‌های میان‌بر برای دور زدن این تحریم‌ها، ارائه آمار دقیق در مورد محصولات پتروشیمی صادر شده، کار آسانی نیست. ما می‌توانیم تنها به کشورهای خریدار و البته بعضی از محصولات صادراتی پتروشیمی اشاره کنیم.

لیست صادرات محصولات پتروشیمی ایران

در میان انبوهی از محصولات پتروشیمی که به‌صورت‌های بنیادی، واسطه و نهایی در ایران تولید می‌شوند، تعداد بسیاری از آن‌ها در لیست صادرات قرار دارند. مهم‌ترین مواد پتروشیمی صادراتی ایران عبارتند از:

• پلی اتیلن: اولین و پرتقاضاترین محصول پتروشیمی ایران در دوران تحریم است. از این پلیمر برای تولید انواع پلاستیک استفاده می‌شود.
• اوره: دومین ماده پتروشیمی صادراتی ایران، اوره است. از این ماده در تولید کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند.
• متانول: در میان مواد پتروشیمی صادراتی ایران، متانول سومین ماده پرتقاضا است. از این ماده در تولید انواع رزین‌ها و اسید استیک استفاده می‌شود.
• پی وی سی: محصول پرتقاضای بعدی PVC است که از آن در صنایع ساختمانی و لوله‌کشی استفاده می‌شود و در حجم‌های بالا به کشورهای متقاضی صادر می‌شود.
• آمونیاک: یکی از مهم‌ترین مواد پتروشیمی صادراتی ایران، آمونیاک است. از این ماده در تولید کودهای شیمیایی و مواد منفجره استفاده می‌شود.
• محصولات پلیمری: پلیمرها و محصولات آن‌ها، از پرکاربردترین مواد پتروشیمی در ایران هستند که در صنایع مختلف خارج از ایران کاربرد دارند. لذا تقاضا برای این مواد بسیار بالاست.

چه کشورهایی خریدار محصولات پتروشیمی ایران هستند؟

کشورهای زیادی در آسیا، اروپا و آفریقا، مشتری محصولات پتروشیمی ایران هستند. تعیین دقیق محصولات و کشورهای خریدار خیلی امکان‌پذیر نیست. با این‌حال به تعدادی از معروف‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• چین: مهم‌ترین خریدار محصولات پتروشیمی ایران، چین است. در واقع این کشور را می‌توان بزرگترین بازار محصولات پتروشیمی در دوران تحریم به شمار آورد.
• هند: دومین بازار خرید محصولات پتروشیمی ایران، هند است.
• آسیای جنوب شرقی: کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند ویتنام، امارات وتایلند، سومین خریدار محصولات پتروشیمی ایران هستند.
• اروپا: کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، بلژیک، لهستان، قبرس، یونان، هلند، ترکیه و آلمان، به‌صورت کاملا غیر مستقیم، خریدار محصولات پتروشیمی ایران هستند. نکته جالب این است که اتحادیه اروپا ایران را در لیست تحریم‌ها قرار داده اما کشورهای این اتحادیه، با روش‌های مختلف محصولات پتروشیمی ایران را با قیمت‌هایی کمتر از عربستان، خریداری می‌کنند!
• آفریقا: در آفریقا هم محصولات پتروشیمی ایران خریدار دارد. آفریقای جنوبی و کنیا، از مهم‌ترین بازارهای متقاضی محصولات پتروشیمی ایران هستند.

چرا با وجود تحریم‌ها، محصولات پتروشیمی ایران، بازار خوبی دارد؟

دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد. نکته مهم و قابل توجه این است که به دلیل سیاست‌های دولت ایران در قبال شرکت‌های پتروشیمی، این شرکت‌ها می‌توانند محصولات خود را با سود خوبی تولید کنند. دولت برای پتروشیمی‌ها، معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی خوبی در نظر می‌گیرد و هوای این شرکت‌ها را دارد. چرا که در دوران تحریم، مهم‌ترین منبع درآمد ارزی ایران، پتروشیمی‌ها هستند. عوامل مهم برای تقاضای محصولات پتروشیمی ایران در دنیا عبارتند از:

• قیمت مناسب و کیفیت خوب: محصولات پتروشیمی ایران، با کیفیت خوبی تولید می‌شوند و به همین دلیل در دنیا شهرت دارند. از طرف دیگر، این محصولات با قیمت مناسبی در مقایسه با رقبا عرضه می‌شوند.
• تنوع محصولات: پتروشیمی ایران، تنوع زیادی در تولید محصولات دارد که باعث شده نیاز طیف وسیعی از مصرف‌کنندگان در سراسر دنیا تامین شود.
• تک بودن محصولات: بعضی از محصولات پتروشیمی مورد نیاز در کشورهای مختلف دنیا، تنها در ایران تولید می‌شود. برای مثال آمونیاک و متانول، در دیگر کشورهای صاحب صنعت پتروشیمی تولید نمی‌شود. همین موضوع، ایران را در جایگاهی مهم برای صادرات این محصولات قرار داده است.

سخن پایانی

پتروشیمی ایران، برای صادرات محصولات مختلف خود، با چالش‌های زیادی روبه رو است. تحریم‌ها، باعث شده که نه تنها صادر کردن محصولات، که قیمت تمام شده آن‌ها هم برای ایران بالا برود. این موضوع در سود به دست آمده ایران، تاثیر منفی می‌گذارد. از طرف دیگر، نوسانات قیمت ارز، هزینه‌های صادرات، نوسانات قیمت نفت و گاز در دنیا و البته دسترسی محدود ایران به منابع مالی بین‌المللی، مشکلات زیادی را در مسیر درآمدزایی پتروشیمی ایران ایجاد کرده‌اند. با این‌حال، با وجود تمامی چالش‌های موجود برای صادرات، ایران همچنان توانسته بازار خوبی را برای محصولات پتروشیمی خود در دنیا داشته باشد.