فروش محصولات کدام پتروشیمی‌ها در داخل بیشتر از صادرات آن‌هاست و چرا؟

پتروشیمی‌های ایران، نقش مهمی را در اقتصاد کشورمان ایفا می‌کنند. مواد پتروشیمی تولید شده توسط این شرکت‌ها، هم در داخل کشور و هم خارج از ایران، بازار خوبی دارند. بعضی از این پتروشیمی‌ها، محصولات خود را بیشتر برای بازار خارج تولید می‌کنند و بعضی دیگر، در داخل کشور فروش بیشتری دارند. پتروشیمی‌هایی که مواد پلاستیک و فرآورده‌های نفتی تولید می‌کنند، بیشتر در زمینه صادرات فعال هستند.

اما مواد پتروشیمی که در داخل کشور فروش بهتری دارند، محصولات پلیمری هستند که مقدار زیادی از آن‌ها در بورس کالا و انرژی به فروش می‌رسند. بعضی از شرکت‌های پتروشیمی به دلایلی مانند استراتژی‌های فروش، تقاضای داخلی، مشکلات تحریم،‌ عوامل بازدارنده مانند زیر ساخت‌ها، قیمت‌گذاری و موارد دیگر، سیاست فروش در داخل کشور را در پیش می‌گیرند. در این مورد بیشتر خواهیم گفت.

محصولات مهم پتروشیمی‌های ایران

محصولات پتروشیمی سه دسته هستند.

• محصولات بنیادی: که در واقع به عنوان مواد خام اساس تولیدات شرکت‌های پتروشیمی و دیگر تولید‌کننده‌ها را تشکیل می‌دهند. مواد پتروشیمی مانند بنزین، آمونیاک، اتیلن، پروپیلن،‌ الفین‌ها و... از جمله این محصولات هستند.
• محصولات واسطه: این‌ محصولات همان‌طور که از نامشان هم پیداست، واسطه‌ای بین مواد پایه و محصولات نهایی هستند. مواد پتروشیمی مانند اتیلن گلیکول،‌ ملامین، پی‌وی‌سی و ... در این گروه هستند.
• محصولات نهایی: این محصولات گروهی از مواد پتروشیمی را تشکیل می‌دهند که در جهت مصرف صنایع و گاهی عموم مردم استفاده می‌شود. کودهای شیمیایی، وسایل پلاستیکی، قطعات خودرو، الیاف مصنوعی و ... از جمله این محصولات هستند.

این محصولات پتروشیمی تماما در داخل کشور ما و توسط پتروشیمی‌های مختلف در سراسر ایران تولید می‌شوند. بعضی از این پتروشیمی‌ها، محصولات خود را تنها برای بازارهای جهانی تولید می‌کنند و بعضی دیگر، بازار داخل ایران را نیز در نظر دارند.

چرا بعضی پتروشیمی‌ها، محصولات خود را در داخل ایران به فروش می‌رسانند؟

دلایل مختلفی وجود دارد که پتروشیمی‌ها به جای فعالیت در بخش صادرات، محصولات خود را در داخل کشور عرضه کنند.

• تقاضای داخلی: اولین دلیل می‌تواند تقاضای داخلی باشد. وقتی شرکت‌ها و کارخانه‌جات تولیدی، تمایل به خرید مواد پتروشیمی داشته باشند و بازار این مواد در داخل کشور داغ باشد، پتروشیمی‌ها ترجیح می‌دهند که محصولات خود را در داخل عرضه کنند. مثلا موادی مانند پی‌وی‌سی یا پلی اتیلن، تقاضای زیادی در داخل ایران دارند. ممکن است عرضه داخلی این مواد برای پتروشیمی از نظر اقتصادی بهتر از صادرات آن باشد.
• قیمت‌گذاری: قیمت مواد پتروشیمی در داخل کشور، توسط دولت تعیین می‌شود. گاهی ممکن است این قیمت حتی نسبت به قیمت جهانی هم پایین‌تر باشد اما چون هزینه‌های تولید در داخل ایران پایین است، پتروشیمی ترجیح می‌دهد که محصول خود را در داخل عرضه کند تا اینکه دردسرهای صادرات را تحمل کند.
• مشکلات زیرساختی: به دلیل مشکلاتی که گاهی در زیرساخت‌های صادرات محصولات پتروشیمی وجود دارد، صادرات محصول گاهی پرهزینه و دشوار می‌شود. بنابراین ترجیح پتروشیمی، فروش در داخل کشور است.
• تحریم‌ها: نکته مهم در مورد پتروشیمی‌ها، تحریم‌های جهانی است. ایران برای صادرات مواد و محصولات پتروشیمی باید تحریم‌ها را دور بزند. این موضوع علاوه بر دردسرها و مشکلات فراوان، هزینه‌ بالایی هم می‌طلبد. به همین دلیل بعضی از پتروشیمی‌ها از خیر صادرات محصول خود گذشته و بازار هدف خود را در داخل ایران قرار می‌دهند.
• استراتژی‌های شرکت: پتروشیمی‌های مختلف،‌ استراتژی‌های گوناگونی برای بازاریابی و فروش محصولات خود دارند. تمرکز بعضی از پتروشیمی‌ها روی صادرات و بعضی دیگر عرضه در بازارهای داخلی است.

پتروشیمی‌هایی که محصولات خود را در بازار ایران عرضه می‌کنند

با توجه به مواردی که گفتیم، ممکن است هرکدام از پتروشیمی‌های ایران، گاهی به دلایل گفته شده، تمرکز خود را روی فروش محصولات در داخل کشور بگذارند. با این‌حال بعضی از پتروشیمی‌های ایران عمده فعالیت خود را روی بخش صادرات قرار داده‌اند. پتروشیمی‌هایی ماند خلیج فارس، مارون، پارس، تبریز و مرو از مهم‌ترین این شرکت‌ها هستند.

اما در کنار این‌ها ما پتروشیمی‌هایی را هم داریم که مواد پتروشیمی مورد نیاز بازار ایران را تامین می‌کنند. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. لازم به ذکر است که این لیست می‌تواند طولانی‌تر از این باشد:

• پتروشیمی امیرکبیر: گریدهای مختلف پلی اتیلن سبک و سنگین
• پتروشیمی جم: گریدهای HDPE, LLDPE
• پتروشیمی بندر ماهشهر: گریدهای مختلف پلی اتیلن سبک و سنگین، گریدهای پی‌وی‌سی لوله و اتصالات
• پتروشیمی اراک : گریدهای مختلف پلی پروپیلن و کوپلیمر، بوتادین
• پتروشیمی شازند: گریدهای مختلف پلی پروپیلن و کوپلیمر، بنزن خالص
• پتروشیمی کاویان : گریدهای PP نساجی و فیلم، استایرن
• پتروشیمی اروند و پتروشیمی شادآباد: گریدهای مختلف پی‌وی‌سی سوسپانسیون و امولسیون
• پتروشیمی غدیر: گریدهای پی‌وی‌سی لوله و اتصالات
• پتروشیمی زاگرس: متانول گرید صنعتی و خوراکی
• پتروشیمی آروین: متانول گرید صنعتی
• پتروشیمی رازی و پتروشیمی خراسان: اوره
• پتروشیمی اروند: وینیل کلراید

کلام آخر

صنعت پتروشیمی ایران، یک صنعت پیچیده با بازیگران متعدد است. عوامل بسیار زیادی می‌تواند روی روند تولید، یا انتخاب بازار هدف برای این پتروشیمی‌ها، اثر گذار باشد. علاوه بر پتروشیمی‌هایی که نام برده شد، شرکت‌های دیگر هم ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف،‌ به جای صادرات، بازار داخل ایران را هدف بگیرند. رتبه‌بندی پرفروش‌ترین‌های پتروشیمی هم می‌تواند در طول زمان و با توجه به شرایط مختلف بازار تغییر کند. یعنی ممکن است این آمار هم تغییراتی را در طول زمان داشته باشند.

لازم به ذکر است که ظرفیت تولید و سهم بازار هر پتروشیمی در طول زمان می‌تواند با توجه به عوامل مختلفی مانند طرح توسعه، نوسانات بازار و شرایط اقتصادی تغییر کند. در نهایت تصمیم به صادرات یا عدم صادرات محصولات پتروشیمی، توسط عوامل اقتصادی، سیاسی و استراتژیکی متعددی تعیین شود.