تاریخچه آغاز پتروشیمی‌ها در ایران

تاریخچه تأسیس شرکت‌های پتروشیمی در ایران، داستانی از تحولات اقتصادی و صنعتی کشور است که به‌ویژه در دهه‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای یافته است. با توجه به منابع غنی نفت و گاز در ایران، صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی و تأمین نیازهای داخلی و صادراتی شناخته می‌شود. آغاز این صنعت به دهه 1340 برمی‌گردد، زمانی که ایران با هدف بهره‌برداری بهینه از منابع هیدروکربنی خود، اقدام به راه‌اندازی نخستین واحدهای پتروشیمی کرد. در این مقاله، قصد داریم به بررسی تاریخچه تأسیس شرکت‌های پتروشیمی در ایران و چالش‌ها و موفقیت‌های آن‌ها بپردازیم. لطفاً تا پایان همراه ما باشید.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی شیراز

پتروشیمی شیراز به عنوان یکی از نخستین واحدهای پتروشیمی در ایران، در سال 1338 تحت عنوان «واحد تولیدی کود شیمیایی شیراز» و به منظور تولید کودهای شیمیایی ازت به ثبت رسید و فعالیت خود را از سال 1342 آغاز کرد. هدف اصلی از تأسیس این مجتمع، استفاده بهینه از منابع گاز طبیعی و تولید محصولات پتروشیمیایی برای تأمین نیازهای داخلی و صادرات بود. در ابتدا، پتروشیمی شیراز با تولید محصولات پایه‌ای مانند اوره، اسید نیتریک و آمونیوم نیترات و آمونیاک آغاز به کار کرد. با گذشت زمان و اجرای طرح‌های توسعه آن از سال 1352، این مجتمع به یکی از مهم‌ترین مراکز تولید محصولات پتروشیمی در ایران تبدیل شد و علی‌رغم تحریم‌ها و نوسانات بازار، توانسته است با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، به رشد و توسعه خود ادامه دهد.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی آبادان

پس از کشف نفت و تأسیس پالایشگاه آبادان به عنوان نخستین پالایشگاه ایران، میادین گازی فراوانی همراه با نفت استخراج شد و این مسئله موجب شد که الزام تولید محصولات پتروشیمی در دستور کار دولت قرار بگیرد. در سال 1342، انستیتو نفت فرانسه از طریق سازمان برنامه و بودجه کشور مأمور شد تا مکان‌یابی ایجاد صنایع پتروشیمی در ایران را بررسی کند.

با توجه به عواملی همچون نزدیکی آبادان به میادین نفتی، وجود خط لوله‌های نفت از قبل احداث شده برای پالایشگاه آبادان و دسترسی به منابع آب شیرین دائمی به دلیل مجاورت آبادان با رودخانه اروند رود، این شرکت شهر آبادان را برای احداث شرکت سهامی پتروشیمی انتخاب کرد.

در سال 1346، شرکت لاماس آمریکا عملیات ساختمانی مجتمع پتروشیمی آبادان را آغاز کرد و در سال 1348، آن را به مرحله بهره برداری رساند.

در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق، مجتمع پتروشیمی آبادان هدف اصابت تعداد زیادی از راکت‌ها و موشک‌های عراقی قرار گرفت و به طور کامل ویران شد، اما با تلاش متخصصان در سال 1367، عملیات بازسازی پتروشیمی آبادان آغاز شد و این مجتمع توانست به چرخه تولید کشور بازگردد.

در حال حاضر، مهم‌ترین محصول تولیدی پتروشیمی آبادان، پی ‌وی‌ سی است که با توجه به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مدیران این مجتمع، قرار است در آینده‌ای نزدیک تولید آن از 60 هزار تن به 110 هزار تن در سال برسد.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی خارک

شرکت پتروشیمی خارک در سال 1346 با هدف جلوگیری از اتلاف گازهای حاصل از استخراج نفت در جزیره خارک و تبدیل آن به محصولات با ارزش به ثبت رسید و در 15 آبان 1348 بهره برداری شد. این مجتمع به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب خود، به عنوان یکی از نقاط کلیدی صادرات نفت و گاز شناخته می‌شود.

پتروشیمی خارک با هدف تولید محصولات پتروشیمیایی و افزایش ظرفیت صادرات کشور ایجاد شد. در حال حاضر، این مجتمع با سهامی به ارزش 6000 میلیارد ریال، به تولید محصولاتی نظیر متانول، گوگرد، پروپان، بوتان، نفتا پروپیلن، اتیلن و سایر محصولات مرتبط با صنعت پتروشیمی می‌پردازد که مطابق با استانداردهای به روز دنیا، تولید، ذخیرهسازی و صادر می‌شوند.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی کرمانشاه

در سال 1375، با توجه به اثرات جنگ تحمیلی بر اقتصاد استان کرمانشاه، برخی از اعضای اتاق بازرگانی این استان جهت بهبود وضعیت اقتصادی و نیاز استان کرمانشاه و استان‌های همجوار به کود شیمیایی، احداث کارخانه تولید کود شیمیایی را در دستور کار خود قرار داد و برای تحقق این هدف، ابتدا شرکت صنایع پتروشیمی کرمانشاه به تصویب رسید.

در سال 1379، شرکت صنایع پتروشیمی کرمانشاه پذیره نویسی را به شکلی گسترده انجام داد و با مجوز دولت، طرح مشارکت در احداث پروژه آمونیاك و اوره را پذیرفت. احداث این پروژه علاوه بر تأمین کود شیمیایی مورد نیاز، موجب گسترش توان فنی استان، ارتقاي دانش متخصصین و ایجاد اشتغال در منطقه، با توجه به سطح درآمد پایین در این استان شد و مورد استقبال عمومی مردم کرمانشاه قرار گرفت.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی اصفهان

شرکت پتروشیمی اصفهان (هلدینگ پتروپالایش اصفهان) سهامی عام، در 28 دی 1371 هدف تولید اولین محصولات آروماتیکی نظیر بنزن، تولوئن، ارتوزایلین، پارازایلین، انیدرید فتالئیک و مخلوط زایلین به جمع واحدهای تولیدی کشور پیوست و همزمان با راه‌اندازی آن، بیش از سیزده هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به‌کار شدند.

این مجتمع که از واحدهای مهم و زیربنایی کشور و یکی از طرح‌های ملی در دهه اول انقلاب است، برای چند سال پیاپی به عنوان مجتمع نمونه پتروشیمی ایران انتخاب شده و در سال‌های 1388 و 1389 عنون صادرکننده نمونه کشور را به خود اختصاص داده است.

در سال 1387، با عرضه سهام مجتمع پتروشیمی اصفهان در بورس اوراق بهادار ایران به طور کامل به بخش خصوصی واگذار شد.

شرکت پتروشیمی اصفهان از زمان آغاز به کار خود، به منظور جلب رضایت مصرف‌کنندگان کیفیت را هدف اصلی واحدهای تولیدیش قرار داده است. در حال حاضر، محصولات تولیدی این شرکت به عنوان خوراک صنايع پايين دستی نظير شوينده‌ها، پلاستيك‌ها،‌ الياف پلی استر، نرم كننده‌های پـلاستيكی، رنگ‌سـازی و صنايع به کار می‌روند.

تاریخچه تأسیس پتروشیمی تبریز

اجرای طرح مجتمع پتروشیمی تبریز در سال 1366 توسط هیئت مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران تأیید شد و عملیات طراحی، مهندسی و عملیات نصب آن در سال 1371 به بهره‌برداری رسید. این مجتمع در زمینی به مساحت 391 هکتار و ارتفاع 1362 متر از سطح دریا در جنوب غربی شهر تبریز و در جوار غربی پالایشگاه تبریز واقع شده ‌است.

خوراک مجتمع پتروشیمی تبریز، نفتای سبک و سنگین و گاز مایع است که بخش عمده آن از پالایشگاه تبریز تأمین می‌گردد. یکی از واحدهای تولیدی پتروشیمی تبریز، واحد الفین است که در سال 1375 راه‌اندازی شده و پس از آن، واحدهای پلی اتیلن، پلی استایرن و آروماتیک در سال‌های 1377 و 1378 در مدار تولید قرار گرفتند.

در تیرماه 1382، واحدهای استخراج بوتادین و تولید ABS وارد مرحله بهره‌برداری شدند. و از سال 1384 تا کنون، واحدهای پنتان، پلی استایرن مقاوم 2 و واحد SAN راه اندازی شده و در مرحله مهندسی تفصیلی قرار دارند.

سخن پایانی

در پایان باید گفت، صنعت پتروشیمی در ایران نه تنها به عنوان یک منبع درآمد حیاتی برای کشور، بلکه به عنوان عاملی مؤثر در توسعه صنایع وابسته و ایجاد اشتغال شناخته می‌شود. با وجود چالش‌های متعدد از جمله تحریم‌ها و نوسانات بازار جهانی، این صنعت توانسته است با تکیه بر دانش فنی و نیروی انسانی متخصص، به رشد و توسعه خود ادامه دهد. آینده صنعت پتروشیمی ایران بستگی به برنامه‌ریزی‌های دقیق، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و توجه به مسائل زیست‌محیطی دارد. به این ترتیب، می‌توان امیدوار بود که این صنعت همچنان به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی اقتصاد کشور باقی بماند و نقش مؤثری در تحقق اهداف توسعه پایدار ایفا کند.